Fin dili - Finnish language

Bu makalenin birden çok sorunu var. Lütfen yardım et onu geliştir veya bu konuları konuşma sayfası. (Bu şablon mesajların nasıl ve ne zaman kaldırılacağını öğrenin) Bu makale için ek alıntılara ihtiyaç var doğrulama. Lütfen yardım et bu makaleyi geliştir tarafından güvenilir kaynaklara alıntılar eklemek. Kaynaksız materyale itiraz edilebilir ve kaldırılabilir. Kaynakları bulun: "Fin dili"  – Haberler  · gazeteler  · kitabın  · akademisyen  · JSTOR (Ocak 2013) (Bu şablon mesajını nasıl ve ne zaman kaldıracağınızı öğrenin) Bu makale genel bir liste içerir Referanslar, ancak büyük ölçüde doğrulanmamış kalır çünkü yeterli karşılık gelmiyor satır içi alıntılar. Lütfen yardım edin geliştirmek bu makale tanıtım daha kesin alıntılar. (Ocak 2013) (Bu şablon mesajını nasıl ve ne zaman kaldıracağınızı öğrenin) Bu makale veya bölüm, {{kullanarak İngilizce olmayan içeriğin dilini belirtinlang}}, uygun bir ISO 639 kodu. Nedenmiş gör. (Haziran 2020) (Bu şablon mesajını nasıl ve ne zaman kaldıracağınızı öğrenin)

Fince
Suomen kieli
Telaffuz	IPA:[ˈSuo̯mi] (dinlemek)
Yerli	Finlandiya, İsveç, Norveç (küçük alanlarda Tromlar ve Finnmark ), Rusya
Etnik köken	Finliler
Yerli konuşmacılar	5,8 milyon Finlandiya 5,4 milyon İsveç 0.40 milyon (2020)[1]
Dil ailesi	Ural Finnik Kuzey Finnic Fince
Yazı sistemi	Latince (Fin alfabesi ) Fin Braille
İmzalı formlar	İmzalı Fince
Resmi durum
Resmi dil	Finlandiya  İsveç (resmi azınlık dili)  Avrupa Birliği  İskandinav Konseyi
Tanınan azınlık dil	Rusya  Karelia[2]  Norveç (Kven dili ) (Finnmark )
Tarafından düzenlenen	Dil Planlama Bölümü Finlandiya Diller Enstitüsü
Dil kodları
ISO 639-1	fi
ISO 639-2	yüzgeç
ISO 639-3	yüzgeç
Glottolog	finn1318[3]
Linguasphere	41-AAA-a
Resmi dil.   Bir azınlık tarafından konuşulur.
Bu makale içerir IPA fonetik semboller. Uygun olmadan render desteğigörebilirsin soru işaretleri, kutular veya diğer semboller onun yerine Unicode karakterler. IPA sembollerine giriş kılavuzu için bkz. Yardım: IPA.

Fince (son isim: Suomi [ˈSuo̯mi] (dinlemek) veya Suomen kieli [ˈSuo̯meŋ ˈkie̯li]) bir Ural dili of Finnic dalı Nüfusun çoğunluğu tarafından konuşulur Finlandiya ve tarafından etnik Finliler Finlandiya dışında. Fince ikisinden biri resmi diller Finlandiya'nın (diğeri İsveççe ). İçinde İsveç hem Fince hem de Meänkieli (önemli olan karşılıklı anlaşılabilirlik Fince ile^[4]) resmi azınlık dilleri. Kven dili Meänkieli gibi Fince ile karşılıklı olarak anlaşılır olan, Norveç'te konuşulmaktadır. Finnmark Fin asıllı bir azınlık grubu tarafından.

Fince tipolojik olarak birleştirici^[5] ve neredeyse yalnızca son ek iliştirme. İsimler, sıfatlar, zamirler, rakamlar ve fiiller vardır bükülmüş rollerine bağlı olarak cümle. Cümleler normalde şu şekilde oluşturulur: özne fiil nesne kelime sırası, yoğun çekim kullanımı bunların başka şekilde sıralanmasına izin verse de, kelime sırası varyasyonları genellikle farklılıklar için ayrılmıştır. bilgi yapısı.^[6] imla bir Latin alfabesi alfabesi İsveç alfabesinden türetilmiştir ve çoğunlukla her biri Grapheme tek bir sesbirim ve tam tersi. Sesli uzunluk ve ünsüz uzunluk ayırt edilir ve bir dizi vardır ünlü şarkılar, olmasına rağmen ünlü uyumu ünlülerin mümkün olduğu sınırlar.

Sınıflandırma

Fince, şu üyedir: Finnik grubu Ural dil ailesi. Finnic grubu ayrıca şunları içerir: Estonyalı ve çevresinde konuşulan birkaç azınlık dili Baltık Denizi ve Rusya'da Karelya Cumhuriyeti.

Fince, başkalarıyla bir bağ olduğunu gösterir Ural dilleri (gibi Macarca ) dahil olmak üzere çeşitli açılardan:

• Paylaşılan morfoloji:
  • büyük / küçük harf son ekleri jenerik -n, parçalı - (t) bir / - [t) ä ( < Proto-Uralik * -ta, orijinal olarak ablatif ), öz -na / -nä (<* -na, orijinal olarak yerel )
  • çoğul belirteçler -t ve -ben- (
  • 1. tekil şahıs gibi iyelik ekleri -ni (-si (
  • çeşitli türetme son ekleri (ör. nedensel -tta / -ttä
• Diğer Ural dilleriyle düzenli ses yazışmaları gösteren paylaşılan temel kelime dağarcığı (örn. Kala "balık" ~ Kuzey Saami Guolli ~ Macarca hal; ve Kadota "yok olmak" ~ Kuzey Saami guođđit ~ Macarca huysuz 'arkada bırakmak)'.

Fince ve diğer Ural dillerinin coğrafi kökenine ilişkin birkaç teori mevcuttur. En yaygın görüş, bunların bir Proto-Ural dili bir yerde Kuzey ormanı etrafında kemer Ural Dağları bölge ve / veya orta kısım Volga. Proto-Uralic için güçlü durum, Ural dillerinin yapı ve dilbilgisi açısından birçok benzerliğe sahip olmasının yanı sıra, sağlam yazışmalarda düzenliliklere sahip ortak sözcük dağarcığı tarafından desteklenmektedir.^[7]

Savunma Dil Enstitüsü içinde Monterey, Kaliforniya Amerika Birleşik Devletleri, Fince'yi ana dili İngilizce olanların öğrenme güçlüğü açısından 3. seviye (4 seviye) olarak sınıflandırır.^[8]

Coğrafi dağılım

Fince konuşan nüfusa sahip Güney İsveç'teki bölgeler (2005)

Fince, çoğu Finlandiya'da ikamet eden yaklaşık beş milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. İsveç, Norveç, Rusya, Estonya, Brezilya, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde de Fince konuşan dikkate değer azınlıklar vardır. Finlandiya nüfusunun çoğunluğu (2010 itibariyle% 90,37^{[Güncelleme][9]}) Fince konuşmak ilk dil. Kalan konuşma İsveççe (5.42%),^[9] Biri Sámi diller (örneğin Kuzey, Inari veya Skolt ) veya ilk dilleri olarak başka bir dil. Fince, Estonya'da yaklaşık 167.000 kişi tarafından ikinci dil olarak konuşulmaktadır.^[10] Norveç'te bulunan Fince çeşitleri Finnmark (yani Kven ) ve kuzey İsveç'te (yani Meänkieli ) resmi azınlık dilleri statüsüne sahiptir ve bu nedenle Fince'den farklı diller olarak kabul edilebilir. Ancak, üçü de karşılıklı anlaşılır bunları alternatif olarak şu şekilde görebilirsiniz: aynı dilin lehçeleri.

Resmi durum

Bugün, Fince ikisinden biri resmi diller Finlandiya'nın (diğeri İsveççe ) ve resmi bir dil olmuştur. Avrupa Birliği 1995 yılından beri. Bununla birlikte, Fince'nin ülkede resmi bir statüsü yoktu. İsveç yönetimi dönemi, 1809'da sona erdi. Finlandiya Büyük Dükalığı ve fon zemininde Fennoman hareketi dil, resmi statüsünü Fin Diyeti 1863.^[11]

Fince ayrıca bir memur statüsüne sahiptir İsveç'te azınlık dili. Altında İskandinav Dili Sözleşmesi, vatandaşları Nordik ülkeler Fince konuşmak, diğer İskandinav ülkelerindeki resmi kurumlarla etkileşimde bulunurken, herhangi bir tercüme veya tercüme masrafı olmaksızın kendi ana dillerini kullanma fırsatına sahiptir.^[12][13] Bununla birlikte, İsveç'te Fince'nin gelecekteki statüsü hakkında endişeler dile getirildi, örneğin İsveç hükümeti için 2017'de üretilen raporların, özellikle ülkede yerleşik Finlerin% 7'si için azınlık dili politikalarına saygı gösterilmediğini gösterdiğinde.^[14]

Tarih

Tarihöncesi

Ural ailesi Fince'nin de üyesi olduğu dillerin, adı verilen tek bir ata dilinden türediği varsayılmaktadır Proto-Uralik, bazen Ural dağlarının çevresinde MÖ 8.000 ile 2.000 arasında (tahminler değişir) konuşulur.^[15] Zamanla Proto-Uralic, çeşitli kız dilleri Bu, kendileri değişmeye ve uzaklaşmaya devam ederek daha fazla torun doğurdu. Bu torunlardan biri yeniden inşa edilmiş Proto-Finnik hangi Finnik diller gelişmiş,^[16] ve hangisinden saptı Proto-Samic (yeniden inşa edilmiş bir ata Sámi diller) yaklaşık MÖ 1500-1000.^[17]

Mevcut modeller, MÖ ilk milenyumda üç veya daha fazla Proto-Finnic lehçesinin geliştiğini varsaymaktadır.^[18][19] Bu lehçeler coğrafi olarak tanımlandı ve kuzey-güney ayrımı ve doğu-batı ayrımı boyunca birbirinden ayrıldı. Fince'nin geliştiği Proto-Finnic'in kuzey lehçelerinde orta sesli harf yoktu [ɤ ]. Bu sesli harf sadece Estonca, Livonya ve Votian'a gelişen güney lehçelerinde bulundu. Kuzey varyantlarında üçüncü tekil şahıs zamiri kullanıldı hän güney yerine tämä (Avustralya, Brezilya ve Kuzey Amerika ülkelerinin kullandığı saat uygulaması. tema). Proto-Finnic'in (günümüz doğu Fin lehçelerinde gelişen Veps, Karelian ve Ingrian lehçeleri) doğu lehçeleri çoğul gövdelerle (örneğin, doğu Fince) soysal çoğul isimler oluştururken kalojen < *Kaloi-on), Proto-Finnic'in batı lehçeleri (bugünün Estonya, Livonya ve batı Fin çeşitleri) çoğul olmayan gövdeleri kullandı (örneğin, Est. Kalade < *Kala-on). Doğu-batı ayrımının bir diğer tanımlayıcı özelliği, dönüşlü son ek - (t) te, sadece doğu lehçelerinde kullanılır.^[16]

Ortaçağ dönemi

huş kabuğu mektup 292 13. yüzyılın başlarından itibaren bilinen ilk belgedir. Finnik dili. Fince'nin bilinen ilk yazılı örneği, 1450'ye kadar uzanan bir Alman seyahat günlüğünde bulunur: Mÿnna tachton gernast spuho sommen gelen Emÿna daÿda (Modern Fince: "Minä tahdon kernaasti puhua suomen kielen, [mutta] en minä taida;" İngilizce: "Fince konuşmak istiyorum, [ama] yapamıyorum").^[20] Seyahat günlüğüne göre, sözler adı bilinmeyen Finli bir piskoposun sözleri. Hatalı kullanımı gelen (Modern Fince Kielen) suçlayıcı davada Kieltä partitif ve eksik bağlaç Mutta bugün bile Fince'yi yabancı konuşanlar için tipiktir.^[21] O zamanlar Finlandiya'daki çoğu rahip İsveççe konuşan.^[22]

Orta Çağ boyunca Finlandiya İsveç yönetimi altındaydı, Fince sadece konuşulmuş. O zamanın dili Uluslararası Ticaret oldu Orta Düşük Almanca, yönetim dili İsveççe ve dini törenler yapıldı Latince. Bu, Fince konuşanların ana dillerini yalnızca günlük yaşamda kullanabilecekleri anlamına geliyordu. Fince İsveççeden aşağı kabul edildi ve Fince konuşanlar toplumun ikinci sınıf üyeleriydi çünkü dillerini herhangi bir resmi durumda kullanamıyorlardı. Hatta kilise katip okulları, kilisede İsveççe kullanımı ve İsveççe konuşan hizmetkarların ve hizmetçilerin Fince konuşulan bölgelere taşınması yoluyla Fince'nin kullanımını azaltma çabaları vardı.^[23]

Yazı sistemi

Mikael Agricola, bir 19. yüzyıl çizimi Albert Edelfelt

Elias Lönnrot 19. yüzyıl karikatüründe tasvir edildiği gibi - Lönnrot, folklor toplamak için Karelya ve Doğu Finlandiya'ya birkaç yolculuk yaptı. Kalevala

Fince için ilk kapsamlı yazı sistemi, Mikael Agricola, 16. yüzyılda bir Fin piskoposu. Yazı sistemini temel aldı batı lehçeleri. Agricola'nın nihai planı, İncil'i çevir,^[24] ama önce geliştirmesi gerekiyordu imla İsveççe, Almanca ve Latince'ye dayandırdığı dil için. Fin standart dil Agricola bugün kullanılandan daha az sistematik yazım kullanmasına rağmen, hala yazım konusundaki yeniliklerine güveniyor.^[25]

Agricola'nın niyeti her birinin sesbirim (ve alofon altında nitel ünsüz geçişi ) bir harfe karşılık gelmelidir, bu hedefe çeşitli açılardan ulaşmada başarısız olmuştur. Örneğin, k, c, ve q hepsi fonem / k / için kullanıldı. Aynı şekilde, o, dh ve d sesli olanı temsil etmek seslendirilmiş diş frikatif [ð] (sevmek inci İngilizce bu), arasında dh ve z temsil etmek ikiz olmak sessiz diş frikatif / θː / (sevmek inci içinde ince, ancak daha uzun süre) ve arasında gh ve g sesli olanı temsil etmek seslendirilmiş velar sürtünmeli [ɣ]. Agricola sürekli olarak temsil etmedi sesli harf uzunluğu imlasında.^[25]

Diğerleri daha sistematik bir yazı sistemi için çabalayarak Agricola'nın çalışmasını daha sonra gözden geçirdiler. Yol boyunca, Finlandiyalı birkaç tane kaybetti sürtünmeli ünsüzler bir süreçte ses değişimi. Sesler [ð] ve [θ (ː)] Sadece Batı Finlandiya'daki küçük bir kırsal bölgede hayatta kalarak dilden kayboldu.^[26] Ancak standart dilde, kaybolan seslerin etkisi şu şekildedir:

• [ð] oldu [d]. Ses [ð] Agricola tarafından ⟨d⟩ veya ⟨dh⟩ yazılmıştır. Bu ses, Fince'nin çoğu çeşidinde kayboldu, ya tüm fonetik gerçekliği kaybetti ya da bunun yerine [r], [ɾ], [l] veya [h] olarak telaffuz edildi (lehçe ve kelimedeki konuma bağlı olarak). Ancak, Agricola'nın ⟨d⟩ yazımı üstün geldi ve Standart Fince'deki telaffuz [d] aracılığıyla heceleme telaffuz.^[25]
• [θː, θ] oldu [ts]. Bu interdental sürtünmeler ⟨tz⟩ olarak yazılmıştır (her ikisi için notlar: geminate ve kısa) en eski yazılı kayıtların bazılarında. Bunlar, lehçeye bağlı olarak çeşitli diğer seslere dönüşse de ([tː, t], [ht, h], [ht, t], [sː, s], [tː, tː] veya [ht, ht]) standart dil geldi heceleme telaffuz [ts] (bir ünsüz küme ve dolayısıyla ünsüz derecelendirmeye tabi değildir).
• [ɣ] oldu [v] ama sadece [ɣ] başlangıçta arasında göründü yüksek yuvarlak ünlüler [u] ve [y], aksi takdirde tamamen kayboldu (cf. Suku "akraba, aile": Suvun önceki * suku: * suɣun'dan [genetik form] ve Kyky : Kyvyn * kükü: * küɣün'den 'yetenek, beceri' [sırasıyla aday ve soysal], Sika : sian * sika: * siɣan) 'dan' domuz, domuz '[aday ve cins]. (Benzer bir süreç, bazı İngilizce kelimelerin / f / telaffuzu için "gh" ile "sert" gibi açıklar.)

Modern Fin noktalama işaretleri, İsveççeninki ile birlikte, kolon (:) ayırmak için kök bir kelimenin gramer sonu ve bazı durumlarda, örneğin kısaltmalar, de olduğu gibi AB: ssa "AB'de". (Bu, kesme işareti kullanan diğer alfabetik yazı sistemleriyle çelişir.) Son ekler dilde önemli bir rol oynadığından, iki nokta üst üste kullanımı oldukça yaygındır.

Modernizasyon

19. yüzyılda Johan Vilhelm Snellman ve diğerleri, Fince'nin statüsünü iyileştirme ihtiyacını vurgulamaya başladı. Mikael Agricola'nın günlerinden beri, yazılı Fince neredeyse yalnızca dini bağlamlarda kullanılıyordu, ancak şimdi Snellman'ın Hegelci milliyetçi Fince'nin tam teşekküllü bir ulusal dil olarak düşünceleri hatırı sayılır destek kazandı. Dilin statüsünü iyileştirmek ve modernize etmek için ortak çabalar gösterildi ve yüzyılın sonunda Fince, İsveççe ile birlikte Finlandiya'da bir yönetim, gazetecilik, edebiyat ve bilim dili haline geldi.

1853'te Daniel Europaeus ilk İsveççe-Fince sözlüğünü yayınladı,^[27] ve 1866 ile 1880 arası Elias Lönnrot ilk Fince-İsveççe sözlüğü derledi.^[28] Aynı dönemde Antero Warelius etnografik araştırmalar yaptı ve diğer konuların yanı sıra Fin lehçelerinin coğrafi dağılımını belgeledi.^[29]

Fince'nin statüsünün iyileştirilmesine en önemli katkılar, Elias Lönnrot. Fince'deki modern kelime dağarcığının gelişimi üzerindeki etkisi özellikle önemliydi. Derlemeye ek olarak Kalevala Batı ve doğu lehçelerinin savunucuları arasındaki standart Fince'nin geliştirilmesi konusundaki anlaşmazlıklarda arabulucu olarak hareket ederek, Agricola tarafından tercih edilen batı lehçelerinin üstün rollerini korumasını sağlarken, Doğu Finlandiya'dan birçok orijinal lehçe kelimesi standart dile getirildi. , böylece onu önemli ölçüde zenginleştiriyor.^[30] Fince (ve Fin bir konuşmacı tarafından) yazılan ilk roman Yedi Kardeş (Seitsemän veljestä), tarafından yayınlandı Aleksis Kivi 1870'te.

Gelecek

Fin dili, sonradan belirli şekillerde değişiyor. Dünya Savaşı II, bazı diyalektik özelliklerin yayılmasında gözlemlendiği gibi, örneğin yazılı küme için Batı diyalektik varyantının yayılması ts (Mettä : Mettän/Metän [forest: forest's] yerine Metsä : Metsän) ve Doğu'nun kaybolması d (tiiän Yerine 'biliyorum' Tiedän) ve daha görünür diyalektik özellikleri terk etme eşzamanlı tercihi. Bazı bilim adamları^{[DSÖ? ]} ayrıca rapor etti düşük ön sesli harf [æ ] (ortografik ⟨ä⟩) [ɑ ] (imla ⟨a⟩), Fince konuşanların [in] sistemini korumak için [æ] değişiminden daha da uzakta telaffuz etmeye başlayacaklarını teorileştirir. ünlü uyumu.

Lehçeler

Fin lehçelerinin haritası

Fince lehçeleri Batı ve Doğu olmak üzere iki ayrı gruba ayrılır.^[31] Lehçeler neredeyse tamamen karşılıklı olarak anlaşılırdır ve ünlüler, ikili ünlüler ve ritimdeki yalnızca küçük değişikliklerle birbirinden ayrılır. Çoğunlukla, lehçeler aynı fonoloji, gramer ve kelime dağarcığı üzerinde çalışır. Bazı lehçelere özgü olan ve standart Fince'de bulunmayan seslerin veya gramer yapılarının yalnızca marjinal örnekleri vardır. İki örnek, seslendirilmiş diş frikatif bulundu Rauma lehçesi ve Doğu aşırı durum.

Finlandiya dışında konuşulan yakından ilişkili lehçelerin sınıflandırılması, Finlandiya'nın 1917'deki bağımsızlığından bu yana tartışmalı olan politik olarak hassas bir konudur. Karelya dili Rusya'da ve Meänkieli konuşmacıları genellikle ezilen azınlıklar olarak kabul edilen İsveç'te. Karelian, kendi yazımına sahip olmak için standart Fince'den yeterince farklıdır. Meänkieli, Fince, İsveç'te de resmi bir azınlık dili olmasına rağmen, tarihsel ve politik nedenlerle İsveç'te resmi bir azınlık dili statüsünü kazanmış, diğer herhangi bir Fin lehçesini konuşanlar için neredeyse tamamen anlaşılabilir bir kuzey lehçesidir. 1980'de birçok metin, kitap ve Kutsal Kitap Meänkieli'ye çevrildi ve kendi diline daha çok gelişiyor.^[32]

Batı lehçeleri

Turku lehçe, görünüşte ters çevrilmiş soruları ile ünlüdür. Örneğin, "Ei me mittä kaffelle men?"Öyleyse kahveye gitmeyelim mi?" anlamına geliyor gibi görünüyor ama aslında "Kahve içelim mi?" anlamına geliyor.^[33]

Güneybatı lehçeleri (Lounaismurteet) konuşulur Güneybatı Finlandiya ve Satakunta. Tipik özellikleri, kelimenin sonundaki ünlülerin kısaltmasıdır ve birçok bakımdan Estonyalı. Tavastian lehçeleri (hämäläismurteet) konuşulur Tavastia. Standart dile en yakın olanlardır, ancak diphthong-final sesli harflerinin açılması gibi bazı küçük sesli harf değişikliklerine sahiptirler (kravat → tiä, Miekka → Miakka, Kuolisi → Kualis), d'nin l'ye (çoğunlukla modası geçmiş) veya trile edilmiş r'ye (yaygın, günümüzde d'nin ortadan kalkması popülerdir) ve şahıs zamirlerine (ben: meitin (Biz bizim), te: teitin (siz: sizin) ve o: heitin (onlar onların)). Güney Ostrobothnian lehçeleri (eteläpohjalaiset murteet) konuşulur Güney Ostrobothnia. En dikkate değer özellikleri, "d" nin hafifçe vurulmuş veya hatta tamamen kesilmiş olarak telaffuz edilmesidir. / r /. Orta ve Kuzey Ostrobothnia lehçeleri (keski- ja pohjoispohjalaiset murteet) konuşulur Merkez ve Kuzey Ostrobothnia. Uzak Kuzey lehçeleri (peräpohjalaiset murteet) konuşulur Lapland. Lapland'ın batı kesimlerinde konuşulan lehçeler, eski "h" seslerinin diğer lehçelerden kaybolduğu konumlarda tutulmasıyla tanınabilir.

Uzak Kuzey lehçelerinden biri veya kendi dili, Meänkieli Sınırın İsveç tarafında konuşulan, bazı İsveç okullarında ayrı olarak öğretilmektedir. standartlaştırılmış dil. Meänkieli'nin konuşmacıları, Finlandiya'da siyasi olarak diğer Finlerden ayrıldı. ekli Meänkieli'nin ayrı bir dil olarak sınıflandırılması, Meänkieli'yi diğer Fince lehçelerinden farklı şekilde ele almak için hiçbir dil ölçütü görmeyen, sadece politik nedenler görmeyen bazı Finliler arasında tartışmalı bir konudur.^[34]

Kven dili konuşuluyor Finnmark ve Tromlar, Norveçte. Konuşmacıları, 18. ve 19. yüzyıllarda bölgeye gelen Fin göçmenlerinin torunlarıdır. Kven Norveç'te resmi bir azınlık dilidir.

Doğu lehçeleri

Savonian lehçesinde bir işaret: "Burada konyak almazsınız, ancak uygun buğday çörekler yaptı ve iyi Juhla Mokka -marka kahve alacaksınız. Hoşgeldiniz."

Doğu lehçeleri, yaygın Savon lehçelerinden (Savolaismurteet) konuşulan Savo ve yakın bölgeler ve Güneydoğu lehçeleri artık yalnızca Fince konuşuluyor Güney Karelia. Güneydoğu lehçeleri (kaakkoismurteet) daha önce de Karelya Kıstağı ve Ingria. Karelya Kıstağı sırasında tahliye edildi. Dünya Savaşı II ve mülteciler Finlandiya'nın her yerine yerleştirildi. Çoğu Ingrian Finliler -di sınır dışı edilmiş Sovyetler Birliği'nin çeşitli iç bölgelerine.

Damak Ural dillerinin ortak bir özelliği olan Finnik şubesinde kaybolmuştu, ancak Batı Fince değil Doğu Fince dahil olmak üzere bu dillerin çoğu tarafından yeniden elde edildi. Fince yazım dilinde bu, "j" ile gösterilir, ör. Vesj [vesʲ] "su", cf. standart Vesi [vesi].

Karelya'nın tarihsel olarak İsveç veya Fin yönetimi altında olmayan bölgelerinde konuşulan dile genellikle Karelya dili ve Doğu lehçelerine göre standart Fince'den daha uzak olduğu düşünülmektedir. Bu dilin Rusça Karelia Fince'nin bir lehçesi veya ayrı bir dil yorumlama meselesidir. Bununla birlikte, "Karelya lehçeleri" terimi genellikle Fin Güneydoğu lehçeleri için konuşma dilinde kullanılır.

Fince lehçe tablosu

Dil kayıtları

Bu makale için ek alıntılara ihtiyaç var doğrulama. Lütfen yardım et bu makaleyi geliştir tarafından güvenilir kaynaklara alıntılar eklemek. Kaynaksız materyale itiraz edilebilir ve kaldırılabilir. Kaynakları bulun: "Fin dili"  – Haberler  · gazeteler  · kitabın  · akademisyen  · JSTOR (Ekim 2009) (Bu şablon mesajını nasıl ve ne zaman kaldıracağınızı öğrenin)

İki ana var kayıtlar ülke genelinde kullanılan Fince. Biri "standart dil" dir (Yleiskieli) ve diğeri de "konuşulan dil" (Puhekieli). Standart dil, politik konuşmalar ve haber bültenleri gibi resmi durumlarda kullanılır. Yazılı şekli, "kitap dili" (Kirjakieli), neredeyse tüm yazılı metinlerde kullanılır, popüler nesirdeki sıradan insanların diyaloglarını bile her zaman dışlamaz.^[36] Öte yandan konuşma dili, popüler TV ve radyo programlarında ve işyerlerinde kullanılan temel Fince çeşididir ve kişisel iletişimde bir lehçeye tercih edilebilir.

Standardizasyon

Standart Fince, Dil Ofisi tarafından belirlenir. Finlandiya Dilleri Araştırma Enstitüsü ve resmi iletişimde kullanılan dildir. Çağdaş Fince Sözlüğü (Nykysuomen sanakirja 1951–61), 201.000 girişle, kuralcı resmi dili tanımlayan sözlük. Yabancı kökenli kelimeler için ek bir cilt (Nykysuomen sivistyssanakirja, 30.000 giriş) 1991 yılında yayınlandı. Güncellenmiş bir sözlük, Yeni Modern Fince Sözlüğü (Kielitoimiston sanakirja) 2004 yılında elektronik biçimde ve 2006 yılında basılı olarak yayınlandı. tanımlayıcı dilbilgisi (İso suomen kielioppi,^[37] 1.600 sayfa) 2004 yılında yayınlandı. Etimolojik bir sözlük de var, Suomen sanojen alkuperä, 1992-2000'de yayınlandı ve çağdaş dil el kitabı (Nykysuomen käsikirja) ve periyodik bir yayın, Kielikello. Standart Fince resmi metinlerde kullanılır ve okullarda öğretilen dil şeklidir. Sözlü biçimi siyasi konuşmada, haber bültenlerinde, mahkemelerde ve diğer resmi durumlarda kullanılır. Neredeyse tüm yayın ve basılı eserler standart Fince'dir.

Konuşma Fince

Konuşma dili çoğunlukla daha önceki Fince biçimlerinden doğal olarak gelişti ve ana kültürel ve politik merkezlerden yayıldı. Bununla birlikte standart dil, edebiyat için her zaman bilinçli olarak oluşturulmuş bir ortam olmuştur. Çoğunlukla konuşma dili çeşitlerinden kaybolan gramer kalıplarını korur ve ana uygulaması yazı olduğu için, konuşmada kullanıldığında kullanımı kolay olmayan karmaşık sözdizimsel kalıplara sahiptir. Konuşma dili önemli ölçüde daha hızlı gelişir ve dilbilgisel ve fonolojik değişiklikler aynı zamanda en yaygın zamirleri ve sonekleri de içerir, bunlar sık ​​ama mütevazı farklılıklara varır. Bazı ses değişiklikleri resmi dilin dışında bırakıldı. Örneğin, konuşma dilinde düzensiz fiiller gelişmiştir. seçilme nın-nin sesler bazı fiillerde Tip III sınıf (sonraki sesli harfle birlikte asimilasyon ), ancak yalnızca kelimenin ikinci hecesi kısa olduğunda. Sonuç, konuşma dilinde bazı formların kısaltılmasıdır, örn. tule-n → tuu-n ("Geliyorum"), diğerleri ise standart dille aynı kalır hän tulee 'o gelir', asla *hän tuu). Ancak, daha uzun biçimler tule konuşma dilinde başka şekillerde de kullanılabilir.

Edebiyat dili, konuşulan kelime üzerinde kesinlikle hala önemli bir etkiye sahiptir, çünkü cehalet yoktur ve birçok Fin hevesli okuyuculardır. Aslında, "kitap gibi konuşan" insanlarla tanışmak hâlâ tamamen alışılmadık bir şey değil (puhuvat kirjakieltä); bilgiçlik, abartma, ölçülü olma, sersemlik veya alaycılık çağrışımları olabilir (bir şekilde İngilizcede Latince kelimelerin yoğun kullanımı gibi: "Onu bırakacağım çocuk yok" ve "Bana bırakacağım çocuk yok" arasındaki farkı karşılaştırın bırakmalı "). Daha yaygın olanı, tipik edebi yapıların, yazılı Fince'den bir tür alıntı olarak günlük konuşma diline girmesidir. Radyo veya televizyonda kitap benzeri ve cilalı konuşmalar duymak oldukça yaygındır ve bu tür bir dile sürekli maruz kalmak, bu tür yapıların günlük dilde bile benimsenmesine yol açma eğilimindedir.

Standart dilin etkisinin önemli bir örneği, ünsüz tonlama formunun / ts: ts / olduğu gibi geliştirilmesidir. metsä: metsän, bu model orijinal olarak (1940) doğal olarak yalnızca güney Karelya kıstağı lehçelerinde bulundu ve Ingria. Diş sürtünmesi için "ts" yazımıyla güçlendirildi. [θː], bazı batı lehçelerinde daha önce kullanılmıştır. Bunun teşvik ettiği yazım ve telaffuz orijinal telaffuzu yaklaşık olarak gösterir, yine de örn. Kareliyen / čč: č / (meččä: mečän). Konuşulan dilde, Batı / tt: tt / (mettä: mettän) ve Doğu / ht: t / (mehtä: metän) sonuç: / tt: t / (mettä: metän).^[38] Bu biçimlerin hiçbirinin belirli bir lehçe olarak tanımlanamadığı veya belirli bir lehçeden kaynaklanmadığı dikkate değerdir.

Resmi olmayan dilin yazım şekli, resmi dilin yazımını izler. Ancak, ilkini yazılı olarak işaret ederken, senkop ve sandhi - özellikle dahili - ara sıra diğer özelliklerin yanı sıra, örn. menenpä → ben (n) empä. Bu asla standart çeşitte olmaz.

Örnekler

resmi dil	konuşma dili	anlam	notlar
hän Menee o benKDV	se Menee ne bene	"gider" "giderler"	kaybı hayvanlık zamirlerde zıtlık (ne ve se resmi dilde cansız) ve kaybı numara 3. kişideki fiillerin zıtlığı (Menee resmi dilde 3. kişi tekildir)
minä, minun, ...	mä (ä) / mie, mun / miun, ...	"Ben, benim ..."	1. ve 2. kişi zamirlerinin çeşitli alternatifleri, genellikle daha kısa biçimleri
(mina) tulen (mina) Ölen	mä tusenn mä ÖÖn	"Geliyorum" veya "Geleceğim" "Ben" veya "olacağım"	seçilme nın-nin sesler kesin olarak kısa ünlülerden önce Tip III fiiller ünlü ile birlikte asimilasyon, ve hayır düşme yanlısı (yani, şahıs zamirleri genellikle konuşma dilinde zorunludur)
açıkko Teillä eikö teillä ole	o (n)ks teil (lä) e (i)ks teil (lä) oo	"sende var mı?" "sende (pl.) sahip değil misin?"	ünlü apokop ve klitiğin ortak kullanımı -s içinde sorular (karşılaştırmak eiks standart Estonya doğrulayıcı soru "eks")
(ben) emme sano	Ben sanota	"demiyoruz" veya "söylemeyeceğiz"	pasif ses çoğul birinci kişi yerine kullanılır
(minun) kirjani	mun kirja	"kitabım"	isimlerde iyelik klibi eksikliği
(minä) en tiedä syödä	mä en ti(i) ä syyä	"Bilmiyorum" "yemek için"	seçilme [d] 'nin ünlüler arasında ve sonraki ünlüler asimilasyon (karşılaştırmak mä en ti (i) ä standart Estonca "ma ei tea" veya diyalektik biçimler "ma ei tia" veya "ma ei tie")
kuusikymmentäviisi	kuuskyt (ä) viis	"altmış beş"	kısaltılmış sayı biçimleri
Punabennen ajobenttaa	punane (n) Ajottaa	"kırmızı" "zamana"	/ i / ile biten vurgusuz ikili ünlüler kısa ünlüler olur ve apokop son cümle -n
Korjannee	kai Korjaa	"muhtemelen düzeltecek"	yokluğu potansiyel ruh hali, kullanımı kai onun yerine "muhtemelen"

Lehçeler arasında gözle görülür farklılıklar olduğunu unutmayın. Ayrıca, burada biçimsel dilin, biçimsel durumlarda konuşulan bir dili değil, pratikte yalnızca yazılı biçimde var olan standart dili ifade ettiğini unutmayın.

Fonoloji

Segmental fonoloji

Fince ses birimi envanteri orta derecede küçüktür,^[39] Her ikisi de uzun veya kısa olabilen çok sayıda vokal segmenti ve sınırlı sayıda ünsüz türü ile.

Vokal segmentler

Fin monofthongları, süre bakımından zıt olan sekiz sesli harf özelliğini gösterir, dolayısıyla toplamda 16 sesli ses birimi. Ünlü ibadet oldukça sınırlıdır. Ünlü sesbirimleri her zaman sözcük-ilk hecelerinde karşıttır; ilk olmayan hece için bkz. morfofonoloji altında. Uzun ve kısa ünlüler aşağıda gösterilmiştir.

Olağan analiz, Fince'nin farklı fonemler olarak uzun ve kısa ünlülere ve ünsüzlere sahip olmasıdır. Bununla birlikte, uzun ünlüler bir sesli harf olarak analiz edilebilir ve ardından bir kronem veya aynı sesli harflerin dizileri "ikili ünlüler" olarak telaffuz edilir. Uzun ünlülerin kalitesi çoğunlukla kısa ünlülerin kalitesiyle örtüşür. senile ilgili merkezileştirilmiş uu; uzun ünlüler dönüşmez ünlü şarkılar. On sekiz fonemik çift ünlü vardır; ünlüler gibi, ünlülerde de anlamlı bir ima yoktur.

Ünsüzler

Fince, seslendirmenin çoğunlukla ayırt edici olmadığı ve sürtüşmelerin az olduğu küçük ila orta büyüklükte bir ünsüz envanterine sahiptir. Fince'de nispeten azkoronal ünsüzler. Ünsüzler aşağıdaki gibidir, burada parantez içindeki ünsüzler ya sadece birkaç yeni alıntıda bulunur ya da diğer fonemlerin ses tonlarıdır.

Hemen hemen tüm ünsüzlerin fonemik kısa ve uzun (ikizlenmiş ) formlar, uzunluk sadece ünsüzlerde kelime-medialde zıttır.

Sessiz kümeler, yerel Fince kelimelerde çoğunlukla yoktur, küçük bir dizi iki ünsüz diziler hariç hece kodaları, Örneğin. içinde "rs" Karsta. Bununla birlikte, son zamanlarda benimsenen bazı alıntı kelimeler nedeniyle, bunlara sahip olan, ör. strutsi İsveç'ten payandalar"devekuşu" anlamına gelen kümeler, modern dile farklı derecelerde entegre edilmiştir.

Fince, diğer Ural dillerinden iki açıdan biraz farklıdır: çoğu sürtüşmeyi kaybetmiş, aynı zamanda arasındaki ayrımı da kaybetmiştir. palatalize ve palatalize olmayan ünsüzler. Fince'nin yerel kelimelerde sadece iki frikatifi vardır, yani / s / ve / h /. Diğer tüm sürtüşmeler yabancı olarak kabul edilir ve Fince konuşanlar genellikle güvenilir bir şekilde ayırt edebilir / f / ve / ʃ /. (Resmi alfabe "z" [z] ve "ž" [ʒ] 'yi içerir, ancak bunlar nadiren doğru kullanılır, bu seslerle mücadele eden İsveççe konuşanlar da dahil.) Standart Fince kaybolurken palatalizasyon Ural dillerinin özelliği olan Doğu lehçeleri ve Karelya dili onu yeniden geliştirmiş veya korumuştur. Örneğin, Kareliyen kelime d'uuri [dʲuːri]bir palatalize / dʲ /tarafından yansıtılır Juuri Fince ve Savo lehçesi Vesj [vesʲ] dır-dir Vesi standart Fince.

Finnik fonolojinin bir özelliği, kelimede olduğu gibi, ilk olmayan hecelerde labial ve yuvarlak sesli harflerin gelişmesidir. Tyttö. Proto-Uralik sadece "a" ve "i" ve onların ünlü harmonik alofonları ilk olmayan hecelerde vardı; modern Fince, "a", "ä" ve "i" ile karşılaştırıldığında nadir olmalarına rağmen, ilk olmayan hecelerde diğer ünlülere izin verir.

Aruz

Fince'nin karakteristik özellikleri (diğer bazı Ural dillerinde ortaktır) ünlü uyumu ve bir birleştirici morfoloji; İkincisinin yaygın kullanımı nedeniyle, kelimeler oldukça uzun olabilir.

Ana vurgu her zaman ilk hecede ve ortalama konuşma, vurgulu sesli harflere yaklaşık 100 ms daha fazla uzunluk eklenerek ifade edilir.^[40] Stres, sesli harf kalitesinde ölçülebilir herhangi bir değişikliğe neden olmaz (İngilizcenin aksine). Bununla birlikte, stres güçlü değildir ve kelimeler eşit şekilde vurgulanmış görünür. Bazı durumlarda, vurgu o kadar zayıftır ki, ana dili konuşanlar ilk heceyi vurgulu olarak kabul etmelerine rağmen, sesin en yüksek noktaları, ses perdesi ve diğer "artikülasyon yoğunluğu" göstergeleri ilk hecede değildir.

Morfonoloji

Fince, günlük konuşma için kelime biçimlerinin değiştirilmesini gerektiren çeşitli morfofonolojik süreçlere sahiptir. En önemli süreçler ünlü uyumu ve ünsüz geçiş.

Sesli uyumu, bir fazlalık özelliğidir, yani [± geri] özelliğinin bir kelime içinde tek tip olduğu ve bu nedenle, belirli bir kelime için onu yalnızca bir kez yorumlanması gerektiği anlamına gelir. İlk hecede anlam ayırt edicidir ve sonekler onu takip eder; bu nedenle, dinleyici kelimenin herhangi bir bölümünü [± geri] duyarsa, ilk heceyi [± geri] türetebilir. Örneğin, gövdeden öğretmek ("ürün") biri türetilir tuoTteeseensa ("ürününe"), burada son sesli harf "a" (ön ünlü "ä" yerine) arka sesli olur çünkü ilk hecede "uo" arka ünlüler bulunur. Bu özellikle dikkat çekicidir çünkü "a" ve "ä" ünlüleri farklıdır, anlam ayırt edicidir. sesbirimler, değiştirilemez veya sesli. Fince ön ünlüler umlautlar olsa da grafikler ⟨Ä⟩ ve ⟨ö⟩ özelliği diyerez.

Ünsüz geçişi kısmen verimsizdir^[41] lenition kalıtsal kelime dağarcığında P, T ve K için süreç, eğik kök aday kökten "zayıflatılmış" veya tersi. Örneğin, katrankka "kesin" eğik gövdeye sahiptir katranka-, de olduğu gibi Tarkan "kesin". Daha eski olan ve soneklerde T ve K'nin basit bir şekilde ayrılmasına neden olan başka bir derecelendirme modeli de vardır. Bununla birlikte, parçalı harf işaretinde bulunduğu için çok yaygındır: V tek bir sesli ise, V +ta → Va, ör. *tarkka + ta → Tarkkaa.

Dilbilgisi

Fince bir sentetik dil kapsamlı çalışan aglütinasyon fiillere, isimlere, sıfatlara ve sayılara eklenenler. Fince genellikle kabul edilmez polisentetik bununla birlikte, morfem-kelime oranı prototipik bir polisentetik dilden biraz daha düşüktür (ör. Yup'ik).^[42]

morfosentaktik hizalama Fince'de aday - suçlayıcı, ancak iki tane var nesne vakalar: suçlayıcı ve tarafsız. Suçlayıcı ve tarafsız nesne durumları arasındaki karşıtlık, telisite, suçlayıcı davanın amaçlandığı gibi tamamlanan eylemleri gösterdiği durumlarda (Ammuin hirven "Geyiği vurdum (ölü)") ve partitif durum, tamamlanmamış eylemleri gösterir (Ammuin hirveä "Geyiği vurdum").^[43] Genellikle telisite ile karıştırılır mükemmellik ama bunlar farklı kavramlardır. Fince aslında perifrastik mükemmellik yönü, iki çekim zamanına (geçmiş ve şimdiki) ek olarak, bir Cermen dört farklı yön kombinasyonundan oluşan benzeri bir sistem: basit şimdiki zaman, basit geçmiş, mükemmel (şimdiki + mükemmellik yönü) ve mükemmel (geçmiş + mükemmellik yönü). Morfolojik gelecek zaman kipine gerek yoktur; context and the telicity contrast in object grammatical case serve to disambiguate present events from future events. Örneğin, syön kalan "I eat a fish (completely)" must denote a future event, since there is no way to completely eat a fish at the current moment (the moment the eating is complete, the simple past tense or the perfect must be used). Aksine, syön kalaa "I eat a fish (not yet complete)" denotes a present event by indicating ongoing action.

Finnish has three grammatical kişiler; sonlu fiiller Katılıyorum with subject nouns in person and number by way of suffixes. Non-finite verb forms bear the infinitive suffix -ta/-tä (sıklıkla lenited -e -(d)a/-(d)ä Nedeniyle ünsüz geçiş ).^[44] There is a so-called "passive voice" (sometimes called impersonal or indefinite) which differs from a true passive in various respects.^[45] Transitivity is distinguished in the türevsel morphology of verbs, e.g. ratkaista "to solve something" vs. ratketa "to solve by itself". Ayrıca birkaç tane var sık ve anlık affixes which form new verbs derivationally.

Nouns may be suffixed with the markers for the aforementioned suçlayıcı durum ve partitive case, genel durum, eight different locatives, and a few other oblique cases. The case affix must be added not only to the head noun, but also to its modifiers; Örneğin. suure+ssa talo+ssa, literally "big-in house-in". Possession is marked with possessive suffixes; these suffixes appear on nouns and pronouns alike (Finnish iyelik zamirleri are thus not farazi ingilizce gibi ona).

Sözlük

Suomalaisen Sana-Lugun Coetus (1745) tarafından Daniel Juslenius was the first comprehensive dictionary of the Finnish language with 16,000 entries.

Finnish has a smaller core vocabulary than, for example, English, and uses türevsel suffixes to a greater extent. As an example, take the word kirja "a book", from which one can form derivatives kirjain "a letter" (of the alfabe ), kirje "a piece of correspondence, a letter", Kirjasto "a library", kirjailija "an author", kirjallisuus "literature", Kirjoittaa "to write", kirjoittaja "a writer", kirjuri "a scribe, a clerk", kirjallinen "in written form", kirjata "to write down, register, record", kirjasin "a font", and many others.

Here are some of the more common such suffixes. Which of each pair is used depends on the word being suffixed in accordance with the rules of ünlü uyumu.

Verbal derivational suffixes are extremely diverse; birkaç frequentatives ve momentanes ayırt edici nedensel, volitional-unpredictable and anticausative are found, often combined with each other, often denoting indirection. Örneğin, hypätä "to jump", Hippiä "to be jumping", hypeksiä "to be jumping wantonly", hypäyttää "to make someone jump once", hyppyyttää "to make someone jump repeatedly" (or "to boss someone around"), hyppyytyttää "to make someone to cause a third person to jump repeatedly", hyppyytellä "to, without aim, make someone jump repeatedly", hypähtää "to jump suddenly" (in anticausative meaning), hypellä "to jump around repeatedly", hypiskellä "to be jumping repeatedly and wantonly". Caritives are also used in such examples as hyppimättä "without jumping" and hyppelemättä "without jumping around". The diversity and compactness of both derivation and inflectional agglutination can be illustrated with istahtaisinkohankaan "I wonder if I should sit down for a while after all" (from istua, "to sit, to be seated"):

• istua "to sit down" (istun "I sit down")
• istahtaa "to sit down for a while"
• istahdan "I'll sit down for a while"
• istahtaisin "I would sit down for a while"
• istahtaisinko "should I sit down for a while?"
• istahtaisinkohan "I wonder if I should sit down for a while"
• istahtaisinkohankaan "I wonder if I should sit down for a while after all"

Borçlanma

Over the course of many centuries, the Finnish language has borrowed many words from a wide variety of languages, most from neighbouring Hint-Avrupa dilleri. Owing to the different grammatical, phonological and phonotactic structure of the Finnish language, loanwords from Indo-European have been assimilated.

In general, the first loan words into Uralic languages seem to come from very early Hint-Avrupa dilleri. Later important sources have been, depending on the language, Hint-İran, Türk, Baltık, Cermen, ve Slav dilleri. Finnic languages, including Finnish, have borrowed in particular from Baltic and Germanic languages, and to a lesser extent from Slavic and Indo-Iranian languages. Furthermore, a certain group of very basic and neutral words exists in Finnish and other Finnic languages that are absent from other Uralic languages, but without a recognizable etymology from any known language. These words are usually regarded^{[DSÖ? ]} as the last remnant of the Paleo-Avrupa language spoken in Fennoscandia before the arrival of the proto-Finnic language.^{[kaynak belirtilmeli ]} Words included in this group are e.g. jänis (tavşan), musta (siyah), mäki (Tepe), saari (island), suo (swamp) and Niemi (cape (geography)).

Also some place names, like Päijänne ve Imatra, are probably from before the proto-Finnic era.^[46]

Often quoted loan examples are Kuningas "kral" ve ruhtinas "egemen prens, high ranking nobleman" from Germanic *kuningaz ve *druhtinaz—they display a remarkable tendency towards phonological conservation within the language. Başka bir örnek ise äiti "mother", from Gotik aiþei, which is interesting because borrowing of close-kinship vocabulary is a rare phenomenon. The original Finnish emo occurs only in restricted contexts. There are other close-kinship words that are loaned from Baltic and Germanic languages (morsian "bride", armas "Sayın", huora "whore"). Examples of the ancient Iranian loans are Vasara "hammer" from Avestan vadžra, vajra ve orja "slave" from Arya, airya "man" (the latter probably via similar circumstances as köle itibaren Slav in many European languages^{[kaynak belirtilmeli ]}).

More recently, Swedish has been a prolific source of borrowings, and also, the İsveç Dili acted as a proxy for European words, especially those relating to government. Present-day Finland was a part of Sweden from the 12th century and was ceded to Russia in 1809, becoming an autonomous Grand Duchy. Swedish was retained as the official language and language of the upper class even after this. When Finnish was accepted as an official language, it gained legal equal status with Swedish. During the period of autonomy, Russian did not gain much ground as a language of the people or the government. Nevertheless, quite a few words were subsequently acquired from Rusça (especially in older Helsinki argosu ) but not to the same extent as with Swedish. In all these cases, borrowing has been partly a result of geographical proximity.

Especially words dealing with administrative or modern culture came to Finnish from Swedish, sometimes reflecting the oldest Swedish form of the word (gecikme – Laki, "law"; län – lääni, "province"; bisp – piispa, "bishop"; jordpäron – peruna, "potato"), and many more survive as informal synonyms in spoken or dialectal Finnish (e.g. likka, from Swedish flicka, "girl", usually tyttö bitişte).

Typical Russian loanwords are old or very old, thus hard to recognize as such, and concern everyday concepts, e.g. papu "bean", sini "(n. ) blue" and pappi "priest". Notably, a few religious words such as Raamattu ("Bible") are borrowed from Russian, which indicates language contact preceding the Swedish era. This is mainly believed to be result of trade with Novgorod from the 9th century on and Rus Ortodoks misyonlar in the east in the 13th century.

Most recently, and with increasing impact, English has been the source of new Başka dilden alınan sözcük bitişte. Unlike previous geographical borrowing, the influence of English is largely cultural and reaches Finland by many routes, including international business, music, film and TV (foreign films and programmes, excluding ones intended for a very young audience, are shown subtitled), literature, and the ağ – the latter is now probably the most important source of all non-face-to-face exposure to English.

The importance of English as the language of global commerce has led many non-English companies, including Finland's Nokia, to adopt English as their official operating language. Recently, it has been observed that English borrowings are also ousting previous borrowings, for example the switch from treffailla "to date" (from Swedish, träffa) için deittailla from English "to go for a date". Calques from English are also found, e.g. Kovalevy (hard disk). Grammatical calques are also found, for example, the replacement of the impersonal (Passiivi) with the English-style generic you, e. g. sä et voi "you cannot", instead of ei voi "one cannot". This construct, however, is limited to colloquial language, as it is against the standard grammar.

However, this does not mean that Finnish is threatened by English. Borrowing is normal language evolution, and neologisms are coined actively not only by the government, but also by the media. Moreover, Finnish and English have a considerably different dilbilgisi, fonoloji ve phonotactics, discouraging direct borrowing. English loan words in Finnish slang include for example pleikkari "PlayStation", hodari "hot dog", and hedari "headache", "headshot" or "headbutt". Often these loanwords are distinctly identified as argo veya jargon, rarely being used in a negative mood or in formal language. Since English and Finnish grammar, pronunciation and phonetics differ considerably, most loan words are inevitably sooner or later calqued – translated into native Finnish – retaining the semantic meaning.^{[kaynak belirtilmeli ]}

Neolojiler

Some modern terms have been synthesised rather than borrowed, for example:

puhelin "telephone" (from the stem "puhel-" "talk"+ instrument suffix "-in" to make "an instrument for talking")

tietokone "computer" (literally: "knowledge machine" or "data machine")

Levyke "diskette" (from vergi "disc" + a diminutive -ke)

Sähköposti "email" (literally: "electricity mail")

linja-auto "bus, coach" (literally: line-car)

muovi "plastic" (from muovata "to form or model, e.g. from clay", from the stem muov+ suffix "-i" to make "a substance, material or element for modeling or forming". The suffix "-i" would correspond to the instrument suffix "-in", but instead of instrument in this case rather a substance, material or element that can be used.

Neologisms are actively generated by the Language Planning Office and the media. They are widely adopted. One would actually give an old-fashioned or rustic impression using forms such as kompuutteri (computer) veya kalkulaattori (calculator) when the neologism is widely adopted.

Loans to other languages

Yazım

The first page of Abckiria (1543), the first book written in the Finnish language. The spelling of Finnish in the book had many inconsistencies: for example, the k sound could be represented by c, k or even g; the long u and the long i were represented by w and ij respectively, and ä was represented by e.

Finnish is written with the Latin alfabesi including the distinct characters ä and ö, and also several characters (b, c, f, q, w, x, z, å, š and ž) reserved for words of non-Finnish origin. The Finnish orthography follows the phoneme principle: each phoneme (meaningful sound) of the language corresponds to exactly one grapheme (independent letter), and each grapheme represents almost exactly one phoneme. This enables an easy spelling and facilitates reading and writing acquisition. The rule of thumb for Finnish orthography is: write as you read, read as you write. However, morphemes retain their spelling despite sandhi.

Some orthographical notes:

• Long vowels and consonants are represented by double occurrences of the relevant graphemes. This causes no confusion, and permits these sounds to be written without having to nearly double the size of the alphabet to accommodate separate graphemes for long sounds.
• The grapheme h is sounded slightly harder when placed before a consonant (initially nefes nefese seslendi, then voiceless) than before a vowel.
• Sandhi is not transcribed; the spelling of morphemes is immutable, e.g. tulen+pa /tulempa/.
• Some consonants (v, j, d) and all consonant clusters do not have distinctive length, and consequently, their allophonic variation is typically not specified in spelling, e.g. rajaan /rajaan/ (I limit) vs. raijaan /raijjaan/ (I haul).
• Pre-1900s texts and personal names use w için v. Both correspond to the same phoneme, the labiodental yaklaşım / ʋ /, bir v without the fricative ("hissing") quality of the English v.
• Harfler ä [æ] ve Ö [Ö], although written with çaplar, do not represent phonological umlauts (as in German, for example), and they are considered independent graphemes; the letter shapes have been copied from Swedish. An appropriate parallel from the Latin alphabet are the characters C ve G (uppercase), which historically have a closer kinship than many other characters (G is a derivation of C) but are considered distinct letters, and changing one for the other will change meanings.

Although Finnish is almost completely written as it is spoken, there are a few differences:

• n sırayla nk is pronounced as a velar burun /ŋ/, as in English. When not followed by k, /ŋː/ is written ng. The fact that two spellings correspond to this one sound (putting aside the difference in uzunluk ) can be seen as an exception to the general one-to-one correspondence between sounds and letters.
• Sandhi phenomena at word or clitic boundaries involving gemination (e.g., tule tanne is pronounced [tu.let.tæn.ne], not [tu.le.tæn.ne]) or the place assimilation nın-nin burun delikleri (sen pupu would usually be pronounced as [sem.pu.pu], and onpa as [om.pɑ])
• / j / after the letter ben is very weak or there is no / j / at all, but in writing it is used; Örneğin: urheilija. Nitekim j is not used in writing words with consonant gradation such as aion ve läksiäiset.
• In speech there is no difference between the use of /ben/ in words (like ajobenttaa, fakat ehdottaa), but in writing there are quite simple rules: The i is written in forms derived from words that consist two syllables and end in a or ä (sanoittaa, "to write song-lyrics", from Sana, "word"), and in words that are old-stylish (innoittaa). The i is not written in forms derived from words that consist two syllables and end in o or ö (erottaa "to discern, to differentiate" from ero difference), words which do not clearly derive from a single word (hajottaa can be derived either from the stem haja- seen in such adverbs as hajalle, or from the related verb hajota), and in words that are descriptive (häämöttää) or workaday by their style (rehottaa)

When the appropriate characters are not available, the graphemes ä ve Ö are usually converted to a ve Ö, sırasıyla. This is common in e-mail addresses and other electronic media where there may be no support for characters outside the basic ASCII character set. Writing them as ae ve oe, following German usage, is rarer and usually considered incorrect, but formally used in passports and equivalent situations. Both conversion rules have minimal pairs which would no longer be distinguished from each other.

Sesler š ve ž are not a part of Finnish language itself and have been introduced by the Finnish national languages body for more phonologically accurate transcription of loanwords (such as Tšekki, "Çek Cumhuriyeti ") and foreign names. For technical reasons or convenience, the graphemes sh ve zh are often used in quickly or less carefully written texts instead of š ve ž. This is a deviation from the phonetic principle, and as such is liable to cause confusion, but the damage is minimal as the transcribed words are foreign in any case. Finnish does not use the sounds z, š veya ž, but for the sake of exactitude, they can be included in spelling. (The recommendation cites the Russian opera Hovanštšina as an example.) Many speakers pronounce all of them s, or distinguish only between s ve š, because Finnish has no voiced sibilants.^[47]

The language may be identified by its distinctive lack of the letters b, c, f, q, w, x, z ve å.

Dil örnekleri

Madde 1 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi:

Kaikki ihmiset syntyvät vapaina ja tasavertaisina arvoltaan ja oikeuksiltaan. Heille on annettu järki ja omatunto, ja heidän on toimittava toisiaan kohtaan veljeyden hengessä.

"Tüm insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik ruhu içinde hareket etmelidirler."^[48]

Kaynaktan alıntı Väinö Linna 's Tuntematon Sotilas (The Unknown Soldier); these words were also inscribed in the 20 işaret Not.

Hyväntahtoinen aurinko katseli heitä. Se ei missään tapauksessa ollut heille vihainen. Kenties tunsi jonkinlaista myötätuntoakin heitä kohtaan. Aika velikultia.

"The sun smiled down on them. It wasn't angry - no, not by any means. Maybe it even felt some sort of sympathy for them. Rather dear, those boys."

	Sample of spoken Finnish Taken from Wikipedia article on the Finnish language in Finnish
Bu dosyayı oynatırken sorun mu yaşıyorsunuz? Görmek medya yardımı.

(translation from Liesl Yamaguchi's 2015 "Unknown Soldiers")

Basic greetings and phrases

Fonestetik and influences

J. R. R. Tolkien, although better known as an author, had a keen interest in languages from a young age, and became a professional dilbilimci. He described his first encounter with Finnish:

"like discovering a complete wine-cellar filled with bottles of an amazing wine of a kind and flavour never tasted before. It quite intoxicated me..."^[49]

Aspects of Finnish were a strong influence on Quenya, Biri languages constructed by Tolkien. Within his fantasy writings set in the world of Orta Dünya, Quenya is a highly revered language.

Ayrıca bakınız

Referanslar

daha fazla okuma

• Karlsson, Fred (2008). Fince: Temel Dilbilgisi. Routledge Essential Grammars (2. baskı). Birleşik Krallık: Routledge. ISBN  978-0-415-43914-5.
• Karlsson, Fred (2018). Fince - Kapsamlı Bir Dilbilgisi. Londra ve New York: Routledge. ISBN  978-1-138-82104-0.
• Whitney, Arthur H (1973). Fince. Kendinize Kitaplar Öğretin. Londra: Hodder ve Stoughton. ISBN  978-0-340-05782-7.

Dış bağlantılar

• Fince iki dilli sözlük koleksiyonu
• FSI Fin Dil Kursu (Kamusal Alan)
• Yeni başlayanlar için Fince ifadeler (Public Domain)